دانلود مقاله کارشناسی ارشد رشته علوم اجتماعی

بررسی تأثیر عوامل مختلف بر فرهنگ حجاب و عفاف و ارزشهای اخلاقی در دبیرستانهای شهرستان گرگان

 
 
 
چکیده
این پژوهش با عنوان بررسی تأثیر عوامل مختلف بر فرهنگ حجاب و عفاف و ارزشهای اخلاقی در دبیرستانهای شهرستان گرگان برآمده است و برای بررسی عوامل، به چهار منبع یا ابزار کتب درسی، تعامل اولیای مدرسه با دانش­آموزان، فعالیت پرورشی و محتوای ساعات پرورشی در انتقال فرهنگ دینی عفاف و حجاب، با عنوان اهداف جزئی پرداخته است. روش پژوهش توصیفی، جامعه آماری مورد نظر در این پژوهش کلیه دانش­آموزان دبیرستانهای شهرستان گرگان به تعداد 18433 نفر هستند که در سال تحصیلی 88-89 به تحصیل اشتغال دارند. 
 
این نمونه آماری برگرفته از جدول کرجسی و مورگان به تعداد 377 نفر که به روش تصادفی طبقه­ای برحسب جنسیت انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده­ها شامل پرسشنامه محقق، ساخته با 42 سؤال بسته پاسخ با پایایی 99 صدم در مقیاس 5 گزینه­ای لیکرت با سطوح پاسخ خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد که به ترتیب از 5-1 نمره­گذاری شده است. برای سؤالات آزمون، از آزمون کای اسکوئر استفاده شده است. پس از تجزیه و تحلیل، یافته­های پژوهش نشان داد که هریک از ابزار انتخاب شده انتقال فرهنگ در آموزش و پرورش یعنی کتب درسی، تعامل اولیای مدرسه، ساعات پرورشی، فعالیت پرورشی در انتقال فرهنگ عفاف و حجاب مؤثر می­باشند و دانش­آموزان اطلاعات رفتار خود را از این منابع دریافت نموده­اند.
 
 
کلیدواژگان:

فرهنگ دینی

ارزشهای اخلاقی

عفاف و حجاب

 
 
 
طرح مسئله
قوام، استحکام و انسجام اجتماعی در هر جامعه­ای بسته به نظام فرهنگی و مجموعه عقاید و باورها، ارزشها و هنجارهای آن جامعه است. بدون التزام و پایبندی به آن مجموعه، نه تنها جوهره آن جامعه و تمایزش با دیگر جوامع و اجتماعات مشخص نمی­شود، بلکه کنش اعضای جامعه نیز دست­خوش نابسامانی و در نهایت، کشمکش و نارضایتی و ... می­گردد. از منظر اسلام، زندگی و حیات آدمی یک زنجیره طولانی به هم متصل است که بخشی از آن در دنیای مادی قرار دارد و بخش دیگر متعلق به ماوراء ماده است. بنابراین، نظام فرهنگی اسلام عهده­دار بایدها و نبایدهای مطابق با سراسر این حیات است. اگر دین در عرصه اجتماع حضور فعال داشته باشد، روابط فردی و اجتماعی به شکل کاملاً هنجاری تجلی می­کند. در غیر این صورت، هیچ­گونه تضمینی برای پاسداری از هنجارهای دینی وجود ندارد. در نتیجه، نظام کنش اعضا برهم خورده و با اختلال و بحران مواجه می­گردد (ر.ک: انصاری، 1389ش، ج1، صص84-86).
 
ارزشهای الهی فرهنگ اسلامی در امتزاج با فرهنگ و تمدن 4000 ساله ایرانی، غنای عمیقی یافته است و در رأس همه ارزشها، ارزشهای اخلاقی قرار می­گیرد؛ چرا که پیامبر اسلام فرمود: «من برای برپایی مکارم اخلاق برانگیخته شده­ام». ارزشهای اخلاقی عفاف و حجاب، ضامن سلامت جامعه هستند و آموزش و پرورش، یکی از مهم­ترین نهادهایی است که در آموزش این ارزشها، برای جلوگیری از پیامدهای اجتماعی، می­تواند مؤثر باشد. در این پژوهش بنا به اهمیت موضوع، ابزارهای انتقال این ارزشها در آموزش و پرورش مورد بررسی قرار می‌گیرد. به علت توجه اسلام به ارزشهای اخلاقی، در جامعه اسلامی ما، پیش از آنکه مفاسد اقتصادی یا مشکلات سیاسی مورد توجه قرار گیرد، مفاسد اجتماعی و فرهنگی خصوصاً عدم رعایت عفاف و حجاب جلب توجه می­کند. هرچند با توجه به اهمیتی که این موضوع دارد، برنامه خاصی برای آن ارائه نشده است؛ چرا که شواهد و قرائن نشان می­دهد معضلات فرهنگی و اجتماعی ما بسیار جدی است. آمارهایی که شاخصهای آسیب در نهادینه کردن ارزشهای عفاف و حجاب محسوب می­شوند و مستقیم و غیرمستقیم عدم رعایت این ارزشها را نشان می­دهد، شامل: روابط غیراخلاقی دختران و پسران در کشور، فرار دختران در کشور، افزایش سن ازدواج، اولویتهای ارزشهای دینی در جوانان و میزان اعتقادات مذهبی آنها (رحیمی­نژاد و احمدی، 1387ش، ص27).
 
براساس آمارها، نرخ فرار دختران از خانه سیری صعودی را طی می­کند: از 01/3 در هر صد هزار نفر جمعیت در سال 1376 به 3/4 در هر صد هزار نفر جمعیت در سال 1383 و سپس با جهشی ناگهانی به 33/6 در سال 1385 که موجب می­شود تا به آن به عنوان یک مسئله اجتماعی نگریسته شود (عبدالهی، 1382ش، ص102).سن ازدواج یکی از شاخصه‌های مهم برای ارزیابی میزان سلامت و بهداشت جسمی و روانی افراد یک جامعه محسوب می‌شود. طبق اعلام مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، سن ازدواج برای پسران 29 و دختران 28 است. این اعداد و ارقام هرچه که باشد، از بالا بودن نامعقول سن تأهل خبر می­دهد. براساس تحقیقات انجام شده، نیافتن همسر ایده‌آل از نظر اخلاقی و اعتماد نداشتن به پسران به علت شیوع بی‌بند و باری اجتماعی در برخی از آنها، علت بالا رفتن سن ازدواج است (کاظمی­پور، 1386ش، ص58).